Monizm nedir felsefe

Monizm, felsefede, evrendeki tüm gerçekliğin tek bir temel ilke veya varlık tarafından açıklandığını savunan bir görüş veya doktrindir. Monizme göre, tüm varlıklar ve olaylar, tek bir öz veya temel gerçeklik tarafından belirlenir ve çeşitlilik, bu tekil özün farklı tezahürlerinden ibarettir. Monizm, çokluk ve çeşitliliğin temelinde birliğin yattığını vurgular ve bu birliğe olan inancı ifade eder. Monizm, üç ana türde incelenebilir: Maddeci (materialist) monizm, idealist monizm ve nötr monizm. Maddeci monizme göre, tüm gerçeklik maddesel bir özden oluşur ve tüm olaylar, maddesel süreçlerle açıklanabilir. Bu görüş, fiziğin ve doğa bilimlerinin temel ilkeleriyle uyumludur ve madde dışındaki varlıkların varlığını reddeder. İdealist monizm ise, tüm gerçekliğin zihinsel veya ruhsal bir özden kaynaklandığını savunur. Bu görüşe göre, maddesel dünya, zihnin veya bilincin bir ürünü veya tezahürüdür. Nötr monizm ise, hem madde hem de zihnin aynı temel gerçekliğin farklı tezahürleri olduğunu öne sürer ve bu iki kategoriyi birleştirir. Monizmin önemli savunucularından biri, Baruch Spinoza'dır. Spinoza, "Ethica" adlı eserinde, evrendeki tüm varlıkların tek bir tözden (substance) meydana geldiğini ve bu tözün Tanrı veya Doğa olduğunu savunur. Spinoza'ya göre, Tanrı ve Doğa aynı şeydir ve her şey bu tek tözün farklı modaliteleridir. Spinoza'nın monizmi, panteizm ile de ilişkilendirilebilir, çünkü Tanrı'yı evrenin kendisiyle özdeşleştirir. Monizm, aynı zamanda fiziksel dünyayı ve bilinci açıklamak için modern bilim ve felsefe tarafından da ele alınan bir kavramdır. Özellikle, kuantum fiziği ve nörobilim alanlarında, tek bir temel gerçekliğin varlığı ve bu gerçekliğin farklı tezahürleri üzerinde araştırmalar yapılmaktadır. Monizm, bu alanlarda, evrendeki tüm olayların ve varlıkların tek bir ilke veya mekanizma tarafından açıklandığına dair teorilere katkıda bulunur. Sonuç olarak, monizm, evrendeki tüm gerçekliğin tek bir temel ilke veya varlık tarafından açıklandığını savunan bir felsefi görüştür. Maddeci, idealist ve nötr monizm olmak üzere üç ana türde incelenen bu doktrin, evrenin birliğine ve temel gerçekliğin tekliğine olan inancı ifade eder. Monizm, hem klasik felsefede hem de modern bilimde önemli bir yer tutar ve evrendeki çeşitliliğin ardındaki birliği keşfetmeye yönelik bir çaba olarak değerlendirilir.