Evrensel nedir felsefe

Evrensel, felsefi bağlamda, zaman, mekan ve kültürel farklılıklardan bağımsız olarak geçerli olan genel ilkeler, kavramlar veya gerçekler anlamına gelir. Bu terim, çeşitli felsefi disiplinlerde ve düşünce akımlarında farklı anlamlar taşıyabilir, ancak genellikle mutlak ve değişmez gerçeklikleri ifade eder. Evrensel, bireysel deneyimlerden bağımsız olan, tüm insanlar için geçerli olan normlar veya yasalar anlamına gelir. Antik Yunan felsefesinde, Platon, evrensellerin veya "ideaların" duyusal dünyanın ötesinde var olan ve fiziksel nesnelerin temel doğasını oluşturan soyut varlıklar olduğunu savunmuştur. Bu idealar, değişmez ve mükemmel formlar olarak kabul edilir ve fiziksel dünyanın geçici ve değişken doğasına karşı bir karşıtlık oluşturur. Aristoteles ise, evrensellerin bireysel nesneler içinde var olduğunu ve bu nesnelerin ortak özellikleri tarafından belirlenen genellikler olduğunu ileri sürmüştür. Ortaçağ felsefesinde, evrensel kavramlar, varlıkların ortak özelliklerini açıklamak için kullanılmıştır. Örneğin, Thomas Aquinas, evrensellerin Tanrı'nın aklında var olduğunu ve bireysel nesnelerin bu evrensel formlara uygun olarak yaratıldığını savunmuştur. Bu, varlıkların belirli kategoriler altında sınıflandırılmasına ve anlaşılmasına olanak tanımıştır. Modern felsefede, evrensellik kavramı, etik ve ahlak teorilerinde önemli bir rol oynamıştır. Immanuel Kant, ahlaki evrenselliğin, belirli eylem prensiplerinin tüm rasyonel varlıklar için geçerli olabileceğini savunmuştur. Kant'a göre, bir eylem prensibi, yalnızca evrensel bir yasa olarak kabul edilebilecekse ahlaki olarak doğru olabilir. Postmodern felsefede ise, evrensellik kavramı eleştirilmiş ve genellikle sosyal ve kültürel bağlamların etkisi göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Postmodern düşünürler, evrensel gerçeklerin ve normların, iktidar yapıları ve ideolojiler tarafından şekillendirildiğini ve bu nedenle mutlak bir evrenselliğin mümkün olmadığını savunmuşlardır. Sonuç olarak, evrensellik, felsefi düşüncenin merkezinde yer alan ve zaman içinde farklı şekillerde yorumlanan bir kavramdır. Evrensel ilkeler, insanlık tarihinin çeşitli dönemlerinde, bireysel deneyimlerden bağımsız olarak genel geçerlik iddiasında bulunmuş ve bu iddia, felsefi tartışmaların önemli bir konusu olmuştur.